پژوهشگر :سید مرتضی کاظم دینان
مقدمه
رهبر معظم انقلاب اسلامی در برهههای گوناگون، بر اهمیت اقتدار ملی به عنوان عاملی در جهت حفظ هویت و عزت کشور تأکید کردهاند و نسبت به تلاش دشمنان در جهت تضعیف یا نابودی اقتدار ملی هشدار دادهاند.
نکته مهم در بیانات معظمله این است که ایشان، اقتدار ملی را فقط به معنی تواناییهای نظامی تعریف نکردهاند، بلکه آن را مسئلهای همه جانبه دانستهاند که همه دستگاهها باید در راستای حفظ و ارتقاء آن بکوشند.
در پژوهش حاضر، با توجه در پیش بودن انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی، تأثیر انتخابات صحیح بر اقتدار ملی مورد بررسی قرار گرفته است. البته باید توجه داشت که این مسئله، دوجانبه است یعنی یک انتخابات درست و موفق منجر به ارتقاء اقتدار ملی گردیده و از سوی دیگر ملتی مقتدر، در انتخابات حضور فعال و آگاهانه خواهند داشت.
تحلیل
اقتدار (Authority) را به معنای داشتن قابلیت و مشروعیت استفاده از تواناییها تعریف کردهاند. اقتدار یکی از ویژگیهای سازمان اجتماعی است که در آن فرماندهی، ناشی از به رسمیت شناختن توانایی بزرگتری است که در شخص و یا در مقام نهفته است. قدرت سیاسی متضمن وجود رابطه روانی بین نخبگان سیاسی و کسانی است که تحت نفوذ آن قرار دارند. اعمال قدرت سیاسی خصیصه اصلی یک نظام سیاسی از زمان ظهور مفهوم حاکمیت است. (بابایی، غلامرضا، فرهنگ روابط بین الملل، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، بهار 1383، ص 261)
همچنین اقتدار را به معنای توانمند شدن و توانایی نیز تعریف کردهاند. حال باید بررسی کرد که انتخابات چگونه بر اقتدار ملی تأثیر خواهد گذاشت؟ انتخابات در صورتی که سالم و آزاد برگزار گردد، به صور گوناگون زیر باعث ارتقاء اقتدار ملی خواهد شد:
اولاً اینکه مردمی که احساس کنند رأی آنها موثر است و خودشان در تعیین حاکمانشان نقش اساسی را ایفا میکنند، روحیه خودباوری و اعتماد به نفس در آنها تقویت خواهد شد. باید توجه داشت که در مهندسی حکومت دینی و نظام ولایی که با پیروزی انقلاب اسلامی احیاء شد، هرگز الهی بودن و منشاء مبنای آسمانی داشتن، مستلزم نفی دخالت و نقش آفرینی و مشارکت مردمی و غفلت از اراده و خواست آنها نبوده است و به هیچ وجه خدا و انسان را مقابل هم قرار نمیدهد، بلکه در نظام اسلامی، تنها راهبرد و راه دستیابی به مردم سالاری حقیقی، حاکمیت دینی است و هیچ مکتب و نظامی به اندازه اسلام برای انسان موضوعیت قائل نشده و او را در حکومت و نهادهای سیاسی آن مشارکت نداده است.
ثانیاً باید توجه داشت که انتخابات پرشور و با مشارکت بالا، باعث مشروعیت نظام حاکم خواهد شد و این نیز باعث افزایش اعتبار و قدرت آن حکومت در عرصه بین المللی خواهد شد و نهایتاً اقتدار ملی آن کشور را ارتقاء خواهد بخشید و این مطلب در مورد حکومتهای دینی از اهمیت بیشتری برخوردار است.
در توضیح بیشتر باید اشاره کرد که حکومت دینی و نظام سیاسی اسلامی، مبتنی بر آراء و حمایت مردمی است و با الهام از آیات قرآن و روایات معصومین علیهم السلام میتوان اذعان کرد که هم دین و هم مردم در شکل گیری و استمرار حاکمیت دینی، دخالت و نقش دارند. به عبارت دیگر حکومت اسلامی با چهار رکن (دو رکن مربوط به مذهب و دو رکن مربوط به مردم) با اقتدار و سلامت پابرجا خواهد ماند و بر قدرت و اعتبارش افزوده خواهد شد. این چهار رکن عبارتند از:
1. قانون و برنامه الهی
2. امامت و رهبری
3. پذیرش و ایمان مردمی
4. مشارکت عملی و اقتدار مردمی
در توضیح ارکان 3 و 4 که دقیقاً در انتخابات جلوهگر هستند باید اشاره کرد که اساساً خدا میخواهد مردم با اراده خویش، مسیر هدایت و برنامه زندگی خویش را انتخاب کنند. لذا ضمن ارایه دو رکن "قانون و برنامه الهی" و "امامت و رهبری" تحقق "هدایت و سعادت" را مختص کسانی میکند که آگاهانه و مشتاقانه و با خردورزی دعوت الهی را پذیرفته، به برنامه و حاکمیت الهی ایمان آورده و آن را پذیرفته باشند و در حقیقت با رأی خویش آن را انتخاب کرده باشند. همچنین ارکان سه گانه مذکور جز با تلاش پیگیر مردم حاصل نمیشود و در واقع هرچه مشارکت مردم و حضورشان در صحنههای گوناگون (و از جمله مهمترین آنها در انتخابات) بیشتر شود، زمینه موفقیت و پیشرفت آنها و ارتقاء اقتدار ملی، بیشتر حاصل شود.
ثالثاً انتخاب آگاهانه که باعث تعیین افرادی دلسوز و آگاه و مدیر و مدبر برای مناصب حساس (ریاست جمهوری، نمایندگی و ...) شود، باعث میشود تا از سویی حکومت از قدرت کافی برای تصمیم گیریهای حساس در عرصه داخلی و خارجی برخوردار گردد و از سوی دیگر این مسئولین، به راحتی مرعوب تهدیدات داخلی و خارجی نگردند و بر سر مسایل حیاتی مملکت با کسی معامله نکنند.
این مطلب، عیناً در بیانات مقام معظم رهبری نیز جلوه گر شده است. ایشان با اشاره به پیشرفتهای بزرگ کشور که مایه تقویت اعتماد به نفس و اقتدار ملی است، بیان داشتهاند که : «بعضی افراد، نظام و دولت را برای همین پیشرفتها به چالش میکشند و خواسته یا ناخواسته برای تضعیف اعتماد به نفس ملی تلاش میکنند که ملت باید مراقب اینگونه رخنهها باشد.» (از بیانات رهبر معظم انقلاب در سفر به استان یزد، 13/10/86)
به بیان دیگر ایشان از مردم خواستهاند تا با دقت و درایت در انتخابشان، مانع از حضور افرادی ضعیف النفسی در مناصب حساسی همچون نمایندگی مجلس گردند، زیرا ورود اینگونه افراد به جایگاه نمایندگی، نهایتاً منجر به تضعیف اقتدار ملی خواهد شد و بالعکس.
رابعاً انتخابات موفق و پرشور باعث دفع تهدیدات بالقوه و بالفعل دشمنان خواهد شد و به واسطه نمایش وحدت ملی و مشروعیت مردمی حکومت، دشمنان را از نقشههایشان برای اقدامات تهاجمی (حمله نظامی و ...) به کشور پشیمان کرده و ناتوان میسازد.
در توضیح اینکه این کارکرد انتخابات، دقیقاً نظیر کارکرد حضور فعال مردم در عرصههای جنگ یا سازندگی است و همانطوری که حضور پرشور و آگاهانه مردم در عرصه هشت سال جنگ تحمیلی، دافع تهدیدات عظیم دشمنان علیه ملت و کشور شد، حضور فعالانه و آگاهانه مردم در عرصه انتخابات نیز چنین کار ویژهای خواهد یافت.
جمع بندی
یکی از بهترین و موثرترین روشهای ارتقاء اقتدار ملی (که خود به خود منجر به ارتقاء امنیت ملی نیز خواهد شد)، حضور فعالانه و آگاهانه مردم در انتخابات است.
انتخابات سالم و پرشور، به واسطه نمایش حضور فعالانه مردمی و وحدت آنها و حمایت آنها از نظام، ضمن کمک به مسئولین جهت حل مشکلات کشور و تصمیم گیری بهتر در مقاطع حساس، رافع بسیاری از تهدیدات بوده و نهایتاً به ارتقاء اقتدار ملی خواهد انجامید.